Down sendromu; İnsanın 21. kromozom çiftinde fazladan bir kromozom bulunması sebebiyle ortaya çıkan genetik bir farklılıktır.
Down sendromlu çocuklarımızla bireysel eğitime başlayabilmek için öncelikle fiziksel olarak belli aşamaları tamamlamak, hazır oluşluğa erişmek gereklidir. Eller, kollar ve bacaklarda kas tonusu güçlenmeli, desteksiz oturma gerçekleşmeli, baş dik pozisyonda olmalıdır. Bu aşamalar her çocukta farklılık göstermekle birlikte 7-10 ay arasında tamamlanabilmektedir. Bebekte bu ön koşullar tamamlanmış durumda ise ailenin talebi ve eğitimcinin değerlendirmesiyle bireysel eğitime başlanabilir. Bireysel eğitimin beraberinde yürüme gerçekleşene kadar fizik tedavi eğitimi devam edilmelidir. Bebeğimizde eğer hipotroid yoksa 22-24 ay arası yürüme genellikle gerçekleşir. Hipotroid olan bebeklerde kaslarda salıklık, uyku ve fazla kilo görülmektedir. Her üç ayda bir mutlaka troid kontrolü yapılmalıdır.
Down Sendromlu Bebeklerde Bireysel Eğitimin İlk Aşamaları
Bireysel eğitimde öncelikli hedefimiz ‘’bebegin güvenini kazanmaktır’’. Bu yüzden başlangıç aşamasında bireysel eğitim süresince anne ya da baba mutlaka eğitim ortamında yer almalıdır. İlk 2 hafta eğitim süreci boyunca bebek ayrıntılı şekilde gözlemlenmelidir. Sevdiği eşyalar, ilgisini çeken nesneler öğrenilmeli ve eğitimde aktif olarak kullanılmalıdır.
Eğitim sürecinin ilk aşaması çocuğun dikkatini arttırmaktır. Eğitim sürecinde devamlılığı sağlamak için mutlaka dikkat süresinde artış oluşturulmalıdır. Bunun için sevdiği nesneyi(bebek,araba, emzik, biberon vs) kullanmamız bizim avantajımıza olacaktır. Eğer çocuğunuzun ilgisini çeken herhangi bir nesne yoksa, ışıklı ya da ses çıkaran materyalleri seçmelisiniz. Bu nesneyi göz hizanızda tutarak size dikkat etmesini, nesneyi sağa sola götürerek takip etmesini sağlamalısınız. Nesneye uzanmasını sağlayarak tutma-bırakma ve parmak kaslarının gelişimine de destek vermiş olacaksınız. Dikkati arttırmak için yapabileceğimiz bir diğer çalışma stickerları kullanmaktır. Yüzümüze (burun, çene, yanak, alın) stickerı yapıştırarak yüzümüzden almasını isteyebilirsiniz. Aynı zamanda yüz şeması öğrenimine de başlamış olursunuz.
Down Sendromlu Bebeklerde Motor Becerileri
Dikkatin arttırılmasıyla beraber ince motor beceri çalışmalarına da başlanmalıdır. Lastiklerle( küçük saç tokası, paket lastik gibi) çalışmaya başlanabilir. Bebeğimizin parmaklarına takarak çekmesi sağlanabilir. Bu aşamada iki ele yeterli derecede çalışmaya özen göstermeliyiz. Aksi halde bir elin parmakları güçlüyken diğer elde güçsüzlük görülebilir. Çekme işleminde yeterli seviyeye gelince fiziksel yardımla iki elle tutup çekme işlemine başlayabiliriz, zamanla fiziksel yardımı çekerek bağımsızlığa ulaştırmalıyız. Bu işlemi düzenli şekilde çocuğunuza çalıştırdığınızda parmaklarda güçlenme ve kas tonusundaki artısı farkedeceksiniz. İki el ile nesneleri tutma,alma, verme gibi çalışmalarla orta hattı desteklerken el-göz koordinasyonunu da destekleyebilirsiniz.
Down sendromlu bebeklerde kalp sorunu ve hipotroid gibi rahatsızlıklar bulunmuyor ve kas tonusu hazır durumda ise 7-13 ay arasında emekleme dönemi gerçekleşebilir; fakat emeklemeden yürüme dönemine geçme de görülebilir. 13-17 aylık arasında ayakta durma, 18-24 aylar arasında da adım alma ve yürümeye başlayabilir. Fakat bu aylar genel ortalamadır bireysel farklılıklar olacağını unutmamalıyız. Ayakta durmaya geçildiğinde adım alma,yürümeyi hızlandırmak ve teşvik etmek için mutlaka etkinlikler üretmeliyiz. Topları bu dönemde yürümeye teşvik etmek için kullanabiliriz.
Down Sendromlu Çocukların dil ve Sosyal Becerileri
Down sendromlu çocuklara 1 yaşından itibaren nesneleri çevresinden başlayarak tanıtmalıyız. Sevdiği yiyeceklerden, hayvanlardan ya da aile ile belirlenecek nesneler ile tanıtmaya da başlayabiliriz. Bu şekilde hem dil gelişimine katkı sağlamış oluruz hem de sosyal çevreyi tanımaya başlamış oluruz. Ağız çevresi ve dildeki kas gevşekliği nedeniyle ifade edici dil, normal gelişim gösteren çocuklarımıza göre geridedir. 24-36 ay arası genel olarak basit heceli kelimeler çıkmaya başlar. Fakat bireysel farklılıklardan doğan değişkenlik gözlenebilmektedir. Dil gelişimini arttırmak için çocuğun üstüne gidilmeden ve inatlaşmadan kelimeleri tekrar ettirmeliyiz; oyun yoluyla kelime girdisi sağlamalıyız. Unutmamalıyız ki çocuğumuz kritik dönemdedir ve bu dönemde ne verirsek onu bir kayıt cihazı gibi kayıda alır. Down sendromlu çocuklar dışa dönük, sevecen, sıcakkanlı, sempatik, çevresiyle uyumlu olarak tanınırlar. Bununla beraber inat ve duygusal davranış problemleri de görülebilmektedir. Erken çocukluk döneminde bu davranışlarla ilgili gerekli yaklaşım ve metotlarla aile ve öğretmen işbirliğiyle çözüme ulaştırılmalıdır. Aksi taktirde ileriki dönemlerde davranış problemlerinin söndürülmesi zor olacaktır.
Çocuğunuzu bireysel olarak değerlendirmek ve gelişimiyle ilgili bilgi almak için Gülenay Özle eğitin ve Rehabilitasyon Merkezimize uğrayabilir veya telefon ile detaylı bilgi alabilirsiniz.