Gülenay Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi'nde otizm spektrum bozuklukları üzerine eğitsel programlar uygulanmaktadır. Bilinen otizm spektrum bozuklukları; Otizm, Atipik Otizm, Rett Sendromu, Yaygın Gelişimsel Bozukluk programlarıdır.
Otizm
Otizm, tam olarak nedeni bilinmeyen ancak bilişsel/algısal işleyişin ve sosyal iletişimin doğuştan bozuk olduğu bir rahatsızlıktır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin en son yayınlanan tanı kitabı olan DSM-5’te otistik bozukluk tanı ölçütleri iki boyutta ele alınmaktadır. Bu boyutlardan ilki olan İletişim ve toplumsal etkileşim sürecindeki belirtiler, sosyal etkileşim eksikliği ve anomalileridir. Sosyal iletişim dili eksikliği ve anomalileri, hayal kuramama, sembolik ya da hayali oyunlar veya “-mış” gibi oyunlar oynayamama gibi belirtiler şeklinde özetlenebilirken, DSM-5’in otistik bozukluk ölçütleri için ikici boyutu olan hareket ve davranışlardaki belirtiler ise, kendini tekrarlayan basit motor hareketler, örneğin tek elini veya İki elini birden sürekli aynı veya benzer şekilde hareket ettirme. Tekrarlayıcı nesne kullanımı, örneğin oyuncakları veya bazı objeleri süreli aynı veya benzer şekilde ve yönlerde çevirme/hareket ettirme. Ekolali (duyulan ya da kendisine söylenen sözcükleri veya cümleleri aynı şekilde ve tonda tekrarlama). Ritüelleşmiş davranışlar ve rutine bağlı kalmada ısrar etme, örneğin sürekli aynı yolu veya aynı yemeği tercih etme. Ritüeller veya rutinler değiştirildiğinde değişikliğe karşı tepkisel olma ve ufak değişikliklerde bile aşırı tepkiler gösterme. Sıra dışı ilgilerle yoğun olarak meşgul olma, örneğin bazı nesnelere aşırı bağlılık gösterme ve bu nesnelerle aşırı tekrarlayıcı ritüelleşmiş davranışlar sergileme. Duyusal uyaranlara karşı az ya da aşırı duyarlı olma, örneğin ağrıya veya acıya normalden az tepki verme ya da çevreden gelen bazı duyusal uyaranlara karşı aşırı tepki verme, örneğin bazı seslere karşı beklenmeyen aşırı tepkiler veya genellikle tekrar eden hareketlere aşırı dikkat, şeklinde özetlenebilir.
DSM-5’ e göre otizm rahatsızlığının tanı kriterleri bu şekilde özetlenebilmekte olup bir çocuğun otizm rahatsızlığı olup olmadığına yalnızca bir uzman tarafından karar verilebilmektedir, bu sebeple çocuğunuz DSM-5’ in bu tanı kriterlerinden birini veya birkaçını karşılayan davranışlar sergiliyorsa bir uzmana danışmanız gerekemektedir.
Atipik Otizm
Atipik otizmi, otizm türünden ayıran en önemli özellik, erken tanı ve tedavi yöntemiyle bireyin yaşadığı, konuşma ve iletişim bozukluklarının aşılarak düzeltilmesidir. Tipik otistiklerde ilgilerinin sınırlı ve dar olması onları yaptıkları işte başarıya götürür. Ailenin çocukta etkisi yüksek olmakla birlikte sosyal çevre ve destekle çocuk üzerinde olumlu adımlara yol açacaktır.
Yaşanılan sorunların daha çok ilerlemeden ve hayatını daha kolay ve normal bir şekilde sürdürebilmesi için erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Başta aile olmak üzere çocukların hareketlerini, davranışlarını ve gelişimlerini gözlemlemeli eğitim konusunda hassas davranılmalı, çocukla olumlu ve sağlıklı bir iletişim kurarak düzenli takip etmeliler. Atipik otizmin karakteristik özellikleri; Beceri gelişimi(görsel, mekansal, bilişsel, sosyal, akademik), alıcı ve ifade edici dil ve konuşma becerilerinde gelişim yetersizliği, iletişim becerilerinde yetersizlik ya da zorluk, geçişlerde düzen ve değiştirmede zorluk, tat, koku, dokunma, işitme, görme duyularında artmış ya da azalmış hassasiyet, tekrarlayıcı davranışlar görülmektedir. Eğer çocuk Atipik otizm belirtilerini gösteriyorsa hemen bir uzmana danışılmalı ve eğitimin devamlılığı korunmalıdır. Tedavi sürecinde çocuklar Özel Eğitim ve Rehabilitasyon merkezlerinde sosyal becerilerini geliştirir, kendilerini daha iyi ifade edebilir, davranış problemi azalır, bilişsel işlevleri gelişir, takıntıları azalır, konuşma becerileri gelişir ve motor becerileri artar. Dil ve sosyal iletişimle ilgili sorunlar, dilin amaca yönelik kullanımındaki oluşan problemler, aşırı çekingenlik, aşırı utangaçlık, gündelik yaşamında belli davranışlara aşırı bağımlılık gibi durumlarda kendini gösterir. Çocuğun bulunduğu tedavi süreci içerisinde ona destek olunmalı, teşvik edilmeli, sevdiğin oyunlar içerisinde bulunarak sosyalleşmesine katkı sağlanmalıdır. Her zaman çocuğa hoşgörülü ve güven verici yaklaşılmalı suçlayıcı davranışlarda bulunulmamalıdır.
Atipik otizmli çocuklar kendilerini ev ortamında daha rahat hissedeceklerdir. Bu yüzden ev ortamında yapılacak olan etkinlikler, hem çocuk hem de aile bireyleri için verimli etkinlikler olmalıdır. Etkinlikler çocuğun hoşlandığı alanlara ve ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir. Eğitim ve etkinlikler çocuğun daha iyi seviye gelmesinde önemli etkendir. Beceri öğrenimi etkinliklerde kullanılabilir. Her gün 2-3 kez 5 dakika süren etkinlikler düzenlenmelidir. Çocuğun sevdiği oyuncaklar da etkinliğe dâhil edilebilir.
Otizm tanısı birçok kişide görülebilmektedir ve otizm tanısı konulan çocuklar özel eğitim çabalarından yararlanması gereken öğrenci grubunu oluşturur. Yaygın gelişimsel bozukluk olan otizm, çocukların tam potansiyellerine ulaşmasını zorlaştırır. Bu sebeple tarafımızca verilen erken teşhis imkânı ile birlikte otizmli çocukların birey olarak topluma kazandırılması amaçlanıyor.
Kurumumuzca verilen özel eğitimlerle birlikte kazandırılan özellikler,
Çocukların ifade edici ve alıcı dil becerinin geliştirilmesi Günlük yaşam aktivite becerilerinin kazandırılması Neden ve sonuç ilişkilerinin kurulmasının sağlanması Sosyal yaşama katılmalarının sağlanması ve etrafına uyum sağlaması İletişim becerisini güçlendirmek Akademik becerilerini geliştirmek Bağımsız olarak hareket etme şansı ve plan oluşturma becerilerin gelişmesi